Κανονισμός Εργασίας είναι η συλλογική ρύθμιση των ατομικών σχέσεων εργασίας μιας επιχείρησης ή εκμετάλλευσης, η οποία είναι γραπτή, ενιαία, σταθερή και προσαρμοσμένη στις εργασιακές συνθήκες της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης και στις άλλες νομικές ρυθμίσεις που υπερισχύουν στην επιχείρηση. Σκοπός του Κανονισμού Εργασίας είναι η εξασφάλιση ομοιόμορφων και ενιαίων όρων εργασίας και, επομένως, συνθηκών ίσης μεταχείρισης για το σύνολο των εργαζομένων της επιχείρησης.
Με τον Κανονισμό Εργασίας ρυθμίζονται οι σχέσεις μεταξύ της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης και των εργαζομένων που συνδέονται με αυτή με σχέση εξαρτημένης εργασίας ιδιωτικού δικαίου, ρυθμίζοντας θέματα που έχουν σχέση με την εκτέλεση της εργασίας, όπως θέματα πειθαρχίας και συμπεριφοράς των εργαζομένων μέσα στην επιχείρηση, οργάνωσης και λειτουργίας της επιχείρησης, αλλά και ρυθμίσεις για τη βαθμολογική εξέλιξη και την υπηρεσιακή κατάσταση των μισθωτών και ακόμα τον τρόπο διεύθυνσης της εργασίας κ.α
Ο Κανονισμός Εργασίας περιέχει κανόνες δικαίου που συγκροτούν το εσωτερικό δίκαιο της επιχείρησης κατά το στάδιο της παροχής της εργασίας και θεωρείται αυτοτελής πηγή του εργατικού δικαίου.
Υποχρέωση κατάρτισης κανονισμών εργασίας
Με ρητή διάταξη του νόμου (άρθρο 1, Ν.Δ 3789/1957) επιβάλλεται οι επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις και εργασίες γενικά, ανεξάρτητα από τη νομική τους μορφή και το φυσικό ή νομικό πρόσωπο στο οποίο ανήκουν (Δημόσιο, Νομικά Πρόσωπα δημοσίου δικαίου, ΟΤΑ, Ιδρύματα κ.λπ.), εφόσον απασχολούν προσωπικό περισσότερο από 70 εργαζόμενους, να καταρτίσουν Κανονισμό Εργασίας που να ρυθμίζει σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, τις σχέσεις οι οποίες διαμορφώνονται κατά την εκτέλεση της εργασίας, ανάμεσα σε αυτές και στο προσωπικό τους, που συνδέεται με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου.
Σε περίπτωση που επιχείρηση είναι υποχρεωμένη να καταρτίσει κανονισμό εργασίας σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις και δεν τηρεί την ως άνω υποχρέωση, επιβάλλονται οι διοικητικές κυρώσεις του άρθρου 24 του Ν. 3996/2011 όπως ισχύει και σύμφωνα με την αριθ. 60201/1422/20-12-2019 ΥΑ (Β’ 4997), όπως ισχύει.
Τρόποι κατάρτισης του κανονισμού εργασίας
Υπάρχουν τέσσερα (4) είδη Κανονισμών, ανάλογα με τον τρόπο που έχει καταρτιστεί ο καθένας:
Ι. Κανονισμοί Εργασίας που έχουν εκδοθεί βάσει νόμου ή δυνάμει διάφορων νομοθετικών εξουσιοδοτικών διατάξεων
ΙΙ. Κανονισμοί Εργασίας που καταρτίζονται με επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας
Με το Ν. 1876/1990 προβλέφθηκε ρητώς ως ιδιαίτερο είδος συλλογικής σύμβασης η επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας, περιεχόμενο της οποίας μπορεί πλέον να είναι και ο κανονισμός εργασίας της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης. Η διαδικασία, λοιπόν, των συλλογικών διαπραγματεύσεων η οποία οδηγεί στη σύναψη επιχειρησιακής ΣΣΕ, δύναται -δυνάμει της διάταξης του α. 2 περ. 6 του Ν. 1876/1990 – να οδηγήσει και στην Κατάρτιση Κανονισμού εργασίας, ο οποίος και θα περιλαμβάνεται στο σώμα της επιχειρησιακής ΣΣΕ.
ΙΙΙ. Κανονισμοί Εργασίας που εκδίδονται με κοινή απόφαση του εργοδότη και του συμβουλίου εργαζομένων βάσει του Ν.1767/88
Με το Ν. 1767/1988 εισήχθη ειδικότερη διάταξη σε σχέση με το ΝΔ 3789/1957 αναφορικά με την αρμοδιότητα κατάρτισης Κανονισμού Εργασίας, η οποία προβλέπει και τη συμμετοχή των εργαζομένων της επιχείρησης ή της εκμετάλλευσης κατά το στάδιο της κατάρτισης του Κανονισμού Εργασίας. Ειδικότερα, με τις διατάξεις του Ν. 1767/1988 προβλέφθηκε η δυνατότητα κατάρτισης κανονισμού εργασίας ως προϊόν συναπόφασης του εργοδότη και του συμβουλίου των εργαζομένων.
ΙV. Κανονισμοί Εργασίας που καταρτίζονται μονομερώς από τον εργοδότη
Με το ΝΔ 3789/1957 προβλέφθηκε η δυνατότητα μονομερούς κατάρτισής τους από τον εργοδότη.
Διαδικασία κύρωσης κανονισμών εργασίας που καταρτίζονται μονομερώς από τον εργοδότη σύμφωνα με τις διατάξεις του ΝΔ 3789/1957
Προκειμένου o Κανονισμός Εργασίας που έχει καταρτιστεί μονομερώς από τον εργοδότη, βάσει των διατάξεων του ΝΔ 3789/1957, να αποκτήσει ισχύ, απαιτείται κύρωση από τη Διοίκηση. Η κύρωση των Κανονισμών Εργασίας:
- για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις γίνεται από τις κατά τόπους αρμόδιες Περιφερειακές Διευθύνσεις Επιθεώρησης Εργασιακών Σχέσεων (παρ. 2.ια του άρθρ. 2 του Ν.3996/2011, άρθρο, 47 π.δ. 134/2017 )
- για τις επιχειρήσεις- εκμεταλλεύσεις που ανήκουν ή ασκούνται από το Δημόσιο καθώς και για εκείνες των Δήμων, Κοινοτήτων, ΝΠΔΔ, Τραπεζών και Κλινικών, γίνεται με Κοινή Απόφαση του Υπουργού Εργασίας και του εποπτεύοντος κατά περίπτωση Υπουργού (άρθρο 2 παρ. 1 του Ν.Δ. 3789/57,), ύστερα από γνωμοδότηση του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας (ΑΣΕ). Η αρμοδιότητα επεξεργασίας και κύρωσης αυτών των κανονισμών ανήκει στη Δ/νση Ατομικών Ρυθμίσεων του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (άρθρο 19 π.δ. 134/2017).
Κατά συνέπεια, κάθε υπόχρεη προς κατάρτιση κανονισμού εργασίας επιχείρηση, θα πρέπει να υποβάλλει στην αρμόδια υπηρεσία σχετικό αίτημα μαζί με το σχέδιο του Κανονισμού Εργασίας, καθώς και υπεύθυνη δήλωση του νομίμου εκπροσώπου όπου:
- θα αναγράφει τον συνολικό αριθμό εργαζομένων που απασχολούνται στην επιχείρηση
- θα βεβαιώνει ότι δεν υπάρχει στην επιχείρηση σωματείο εργαζομένων ή συμβούλιο εργαζομένων στην επιχείρηση.
Τέλος, η αίτηση θα πρέπει να συνοδεύεται από χρηματικό παράβολο (Απόφαση 2322/19-3-2002 Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων), το οποίο αντιστοιχεί ως εξής (ΚΑΕ 3428):
- εκατόν ογδόντα (180) ευρώ, για επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν μέχρι (70) εργαζόμενους.
- τριακόσια (300) ευρώ, για επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν εβδομήντα ένα (71) έως εκατόν ογδόντα (180) εργαζόμενους.
- τετρακόσια σαράντα (440) ευρώ, για επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις που απασχολούν περισσότερους από εκατόν ογδόντα (180)εργαζόμενους.
Δημοσιότητα και έναρξη ισχύος του κανονισμού εργασίας
Η ισχύς του κανονισμού αρχίζει μετά την κύρωση και εφ’ όσον τηρηθεί ο όρος δημοσιότητας του νόμου, εφ’ όσον δηλαδή ο κανονισμός αναρτηθεί και είναι «ανά πάσα στιγμή αναρτημένος σε εμφανή και προσιτά για τους εργαζόμενους σημεία του τόπου εργασίας (παρ. 2 του άρθρ. 1 του ΝΔ.3789/57).