Εργασία Πολιτών Τρίτων Χωρών στην Ελλάδα

Υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις για τις οποίες μπορεί κάποιος να εισέλθει στη χώρα με σκοπό την εργασία. Η διαδικασία και οι προϋποθέσεις είναι διαφορετικές ανάλογα με το αν η είσοδος για εργασία θα είναι μακροχρόνια (τουλάχιστον ενός έτους) ή θα έχει προσωρινό χαρακτήρα (εποχιακή εργασία), τον κλάδο της απασχόλησης, τον αν αφορά ενδοεταιρική μετάθεση ή υψηλή ειδίκευση κτλ. Σε κάθε περίπτωση, αν ενδιαφέρεστε να έρθετε στην Ελλάδα για εργασία, το πρώτο βήμα είναι να βρείτε εργοδότη. Ο εργοδότης στη συνέχεια θα πρέπει να απευθυνθεί στην αρμόδια υπηρεσία για να κάνει όλες τις διαδικασίες που απαιτούνται για την πρόσκληση του εργαζόμενου στη χώρα. Να σημειωθεί ότι στην περίπτωση πρόσκλησης (μετάκληση) για μακροχρόνια εξαρτημένη εργασία(σε οποιανδήποτε κλάδο) ή για εποχιακή εργασία στον κλάδο της γεωργία και της κτηνοτροφίας ή για αλιεργάτες, πρέπει να υπάρχει θέση σε κοινή υπουργική απόφαση που εκδίδεται κάθε δύο χρόνια. Στην απόφαση αυτή καθορίζεται ο αριθμός και οι ειδικότητες των πολιτών τρίτων χωρών που μπορούν να εισέλθουν στη χώρα για εργασία.

Οι πολίτες τρίτων χωρών που εισέρχονται στην χώρα μας με σκοπό την εργασία θα πρέπει να είναι κάτοχοι ενός από τα εξής νομιμοποιητικά έγγραφα:

α) Θεώρησης εισόδου με δικαίωμα εργασίας (visa).

β) Άδεια διαμονής με δικαίωμα εργασίας. 

γ) Βεβαίωση κατάθεσης αίτησης για την έκδοση άδειας διαμονής με δικαίωμα εργασίας. 

Πρόσβαση στην εργασία έχουν επίσης οι παρακάτω:

• οι δικαιούχοι διεθνούς προστασίας (πρόσφυγες και κάτοχοι καθεστώτος επικουρικής προστασίας),
• οι αιτούντες διεθνή προστασία (μετά την πάροδο έξι (6) μηνών από την ημερομηνία έκδοσης του Δελτίου Αιτούντος Διεθνή Προστασίας). 
• οι πολίτες τρίτων χωρών, στους οποίους έχει χορηγηθεί βεβαίωση αναβολής απομάκρυνσης ή βεβαίωση περί μη απομάκρυνσης για ανθρωπιστικούς λόγους από την αρμόδια αστυνομική αρχή, η οποία είναι σε ισχύ, εφόσον είναι κάτοχοι άδειας εργασίας σε ισχύ. Οι κάτοχοι της συγκεκριμένης άδειας εργασίας μπορούν να εργάζονται μόνο στους τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, στον τομέα της οικιακής εργασίας καθώς και στον κλάδο του ιματισμού  και να εργάζονται στο σύνολο του εδάφους της χώρας με εξαίρεση κάποιες ακριτικές περιοχές.
• Οι ομογενείς που είναι κάτοχοι Ειδικού Δελτίου Ταυτότητας Ομογενούς.

Στην Ελλάδα η εποχιακή εργασία αφορά τον κλάδο της γεωργίας και της κτηνοτροφίας καθώς και τους αλιεργάτες.

Αγροτικός και κτηνοτροφικός τομέας:

Ο εργοδότης που επιθυμεί να απασχολήσει εποχιακά πολίτες τρίτων χωρών στον αγροκτηνοτροφικό τομέα, υποβάλλει αίτηση στην αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης του τόπου διαμονής του, στην οποία αναφέρονται ο αριθμός των θέσεων εργασίας, τα πλήρη στοιχεία (επώνυμο, όνομα, επώνυμο και όνομα πατέρα, επώνυμο και όνομα μητέρας, χώρα και ημερομηνία γέννησης, ιθαγένεια, αριθμός διαβατηρίου, ημερομηνία έκδοσης και λήξης, χώρα έκδοσης) των προς απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών, η ειδικότητα, καθώς και το χρονικό διάστημα της απασχόλησης. Η αίτηση του εργοδότη αφορά σε συνολική περίοδο απασχόλησης έως εννέα (9) μήνες, ανά περίοδο δώδεκα (12) μηνών, και μπορεί να επεκτείνεται σε συνολική περίοδο έως πέντε (5) έτη.

Μαζί με την αίτηση, ο εργοδότης καταθέτει, μεταξύ άλλων, και έγκυρη σύμβαση εργασίας στην οποία περιλαμβάνονται:

αα) το είδος της απασχόλησης, ββ) ο τόπος που λαμβάνει χώρα αυτή, γγ) η ημερομηνία έναρξης αυτής, δδ) η διάρκεια της απασχόλησης, εε) ο αριθμός των ωρών εργασίας, εντός της εβδομάδας ή του μήνα, στστ) η αμοιβή του εργαζομένου, η οποία δεν μπορεί να είναι, σε καμία περίπτωση, μικρότερη από τις αποδοχές ανειδίκευτου εργαζομένου, ζζ) το ύψος του ενδεχόμενου επιδόματος αδείας, εφόσον προβλέπεται από τη σύμβαση και ηη) κάθε άλλο όρο εργασίας, κατά περίπτωση.

Ο εργοδότης που προσκαλεί πολίτη τρίτης χώρας για εποχιακή εργασία στον αγροτικό/κτηνοτροφικό τομέα οφείλει να παράσχει στον εργαζόμενο κατάλληλο για διαμονή κατάλυμα, το οποίο πληροί τις απαιτούμενες προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας. Εφόσον απαιτείται από τον εποχικά εργαζόμενο να καταβάλει μίσθωμα, ο εργοδότης προσφέρει στον εποχικά εργαζόμενο μισθωτήριο συμβόλαιο ή ισοδύναμο έγγραφο που αναγράφει σαφώς τους όρους ενοικίασης αυτού. Σε κάθε περίπτωση, το ύψος του μισθώματος πρέπει να είναι ανάλογο με την αμοιβή του εποχικά εργαζομένου και την ποιότητα του καταλύματος, ενώ δεν εκπίπτει αυτομάτως από τον μισθό του εποχικά εργαζομένου. Όταν το κατάλυμα δεν παρέχεται από τον εργοδότη, ο εργοδότης οφείλει να προσκομίσει στην αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης στοιχεία που να καταδεικνύουν ότι ο εποχικά εργαζόμενος διαθέτει εξ ιδίων κατάλυμα, το οποίο πληροί τις απαιτούμενες από τον νόμο προδιαγραφές κατά τα ανωτέρω αναφερόμενα.

Σε πολίτη τρίτης χώρας, για τον οποίο η αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης έχει εκδώσει και διαβιβάσει απόφαση έγκρισης απασχόλησης για εποχική εργασία στην αρμόδια προξενική αρχή, αυτή χορηγεί, θεώρηση εισόδου (visa) με την οποία μπορεί να εργαστεί. Η εργασία δεν μπορεί να ξεπερνάει τους 9 μήνες εντός 12 μηνών.

Αλιεργάτες

Κάθε εργοδότης, ο οποίος επιθυμεί να προσλάβει αλιεργάτες καταθέτει αίτηση στην αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, η οποία εδρεύει στο νομό, όπου είναι εγκαταστημένη η επιχείρηση του ή στην έδρα νηολογίου του σκάφους του, στην οποία θα αναφέρονται ο αριθμός των θέσεων εργασίας, τα στοιχεία και η ιθαγένεια των προς απασχόληση πολιτών τρίτων χωρών, καθώς και το χρονικό διάστημα της απασχόλησης. Μαζί με την αίτηση ο εργοδότης καταθέτει, μεταξύ άλλων, σύμβαση εργασίας (εις διπλούν), υπογεγραμμένη από τον ίδιο, για κάθε εργαζόμενο, στην οποία αναφέρονται οι όροι εργασίας, το χρονικό διάστημα απασχόλησης και η αμοιβή του εργαζομένου.

Σε πολίτη τρίτης χώρας, στον οποίο έχει εγκριθεί η είσοδος για εργασία αλιεργάτη η αρμόδια προξενική αρχή, εκδίδει αντίστοιχη θεώρηση εισόδου (visa) για εποχική εργασία.Η visa αλιεργατών είναι ισόχρονη με τη διάρκεια της απασχόλησης, όπως προκύπτει από τη σχετική σύμβαση εργασίας, δεν μπορεί να υπερβαίνει τους έντεκα μήνες και παρέχει δικαίωμα πρόσβασης στην αγορά εργασίας αποκλειστικά για την παροχή της συγκεκριμένης εργασίας και στον συγκεκριμένο εργοδότη, ύστερα από πρόσκληση του οποίου χορηγήθηκε.

Άλλες περιπτώσεις

Υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις στις οποίες ο πολίτης τρίτης χώρας μπορεί να εργαστεί μόνο με θεώρηση εισόδου (visa). Οι θεωρήσεις αυτές είναι συνδεδεμένες με συγκεκριμένες δραστηριότητες και χορηγούνται για μικρό χρονικό διάστημα που συναρτάται με την ολοκλήρωση συγκεκριμένου σκοπού. Τέτοιες περιπτώσεις αφορούν για παράδειγμα μέλη καλλιτεχνικών συγκροτημάτων, πολίτες τρίτων χωρών που με σκοπό την παροχή υπηρεσίας, αρχηγοί οργανωμένων ομάδων τουρισμού (tour leaders), αθλητές, προπονητές και άλλα.

Απαγορεύεται η απασχόληση αλλοδαπών τρίτων χωρών που δεν έχουν πρόσβαση στην εργασία ή που δεν διαθέτουν νομιμοποιητικά έγγραφα για την παραμονή τους στη χώρα.

Στους εργοδότες που απασχολούν αλλοδαπό χωρίς άδεια με πρόσβαση στην εργασία (ακόμα και αν διαμένει νόμιμα στη χώρα με άλλου τύπου άδεια), επιβάλλεται πρόστιμο 1.500 ευρώ για κάθε νόμιμα διαμένοντα αλλά παράνομα απασχολούμενο αλλοδαπό.

Περαιτέρω επιβάλλεται πρόστιμο για αδήλωτη εργασία ύψους 10.500 ευρώ για κάθε αδήλωτο εργαζόμενο.

Σε περίπτωση απασχόλησης παράνομα διαμένοντα αλλοδαπού επιβάλλεται πρόστιμο 5.000 ευρώ για κάθε παράνομα απασχολούμενο εργαζόμενο. Σε περίπτωση υποτροπής του εργοδότη μέσα σε διάστημα 4 ετών το πρόστιμο αυτό διπλασιάζεται, για κάθε εργαζόμενο. Επιπρόσθετα επιβάλλονται διοικητικές κυρώσεις, όπως αποκλεισμός από δημόσιες παροχές και επιδοτήσεις καθώς και προσωρινή ή οριστική ανάκληση της άδειας λειτουργείας ή προσωρινή διακοπή εργασιών. Υπάρχουν επίσης και ποινικές κυρώσεις αν η απασχόληση παράνομα διαμενόντων πολιτών είναι συστηματική και εκ προθέσεως ή αν η απασχόλησή τους συνοδεύεται με ιδιαίτερα καταχρηστικούς όρους εργασίας, αν αφορά ανηλίκους ή θύματα εμπορίας ανθρώπων.

Οι εργοδότες που έχουν εμπλακεί σε εργασιακή εκμετάλλευση πολιτών τρίτων χωρών αντιμετωπίζουν επιπλέον πρόστιμα, διοικητικές και ποινικές κυρώσεις. Συγκεκριμένα, όταν η απασχόληση γίνεται με σκοπό την προαγωγή πολιτών τρίτων χωρών σε πορνεία, εκτός των άλλων κυρώσεων που προβλέπονται από την νομοθεσία, ο εργοδότης τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή τουλάχιστον 6.000 ευρώ. Σε περίπτωση που το θύμα είναι ανήλικο οι κυρώσεις είναι ακόμα μεγαλύτερες ενώ σε ειδικότερες περιπτώσεις η χρηματική ποινή φτάνει και 50.000 – 100.000 ευρώ.

Οι εργοδότες, οι οποίοι έχουν παραβεί τις υποχρεώσεις τους κατά τη διάρκεια προηγούμενης μετάκλησης για εποχικά εργαζόμενους, δεν μπορούν να υποβάλουν νέο αίτημα για μετάκληση πολίτη τρίτης χώρας πριν την πάροδο χρονικού διαστήματος τριών ετών από την ημερομηνία διαπίστωσης της αρχικής παραβίασης.

Θεώρηση με σκοπό την εποχική εργασία δεν χορηγείται ή ανακαλείται όταν διαπιστωθεί ότι, μεταξύ άλλων:

α. ο εργοδότης δεν πληροί τις του υποχρεώσεις του σχετικά με την κοινωνική ασφάλιση, τη φορολογία, τα εργασιακά δικαιώματα ή τους όρους απασχόλησης,

β. ο εργοδότης έχει υποστεί κυρώσεις για αδήλωτη εργασία ή παράνομη απασχόληση και όταν,γ. ο εργοδότης δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη σύμβαση εργασίας.

Στην ελληνική νομοθεσία (ν. 4052/2012) προβλέπεται η διευκόλυνση των καταγγελιών των παράνομα απασχολούμενων μεταναστών οι οποίοι μπορούν να υποβάλουν οι ίδιοι ή αντ΄ αυτών με τη συναίνεσή τους στα κατά τόπους εργατικά κέντρα, κάθε καταγγελία που προβλέπεται από την εθνική νομοθεσία κατά του εργοδότη τους. Η παροχή συνδρομής σε πολίτες τρίτων χωρών για την υποβολή καταγγελίας δεν θεωρείται σε καμία περίπτωση υποβοήθηση του παράνομα απασχολούμενου σε παράνομη είσοδο, διέλευση και διαμονή.

Επίσης οι παράνομα απασχολούμενοι πολίτες τρίτων χωρών μπορούν, όπως κάθε νόμιμα απασχολούμενος εργαζόμενος, να προσφεύγουν στα αρμόδια δικαστήρια και στις αρμόδιες αρχές για τη διεκδίκηση των οφειλόμενων και την εν γένει διεκδίκηση των νόμιμων δικαιωμάτων τους σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία και να εκτελούν τις σχετικές δικαστικές αποφάσεις κατά των εργοδοτών τους, ακόμα και αν έχουν επιστρέψει ή έχουν υποχρεωθεί να επιστρέψουν στη χώρα τους.

Επιπρόσθετα, η νομοθεσία(ν. 4443/2016) προβλέπει πρόστιμα και κυρώσεις για την παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης στην εργασία και περιλαμβάνει διατάξεις για την προσφυγή την δικαστική προστασία και την αντιστροφή του βάρους της απόδειξης καθώς και την προστασία από αντίμετρα σε περίπτωση καταγγελίας όπως απόλυση ή δυσμενή εν γένει μεταχείριση. 

Τέλος προβλέπεται η χορήγηση άδειας διαμονής για Ανθρωπιστικούς Λόγους, η οποία, μεταξύ άλλων, αφορά και θύματα εμπορίας ανθρώπων αλλά και πολίτες τρίτων χωρών, οι οποίοι απασχολήθηκαν είτε με ιδιαίτερα καταχρηστικούς όρους εργασίας είτε ως ανήλικοι. Ως τέτοιοι όροι θεωρούνται όσοι είναι κατάφωρα δυσανάλογοι προς τις συνθήκες εργασίας των νόμιμα απασχολούμενων εργαζόμενων, έχοντας σοβαρή επίπτωση στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζόμενων, ή όσοι εμπεριέχουν διακρίσεις λόγω φύλου ή προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Αρμόδια υπηρεσία για τον έλεγχο των εργοδοτών όσον αφορά την απασχόληση και των  πολιτών τρίτων χωρών είναι η Ανεξάρτητη Αρχή «Επιθεώρηση Εργασίας». Έργο της Επιθεώρησης Εργασίας είναι ο έλεγχος της εφαρμογής των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας, μεταξύ άλλων των διατάξεων σχετικά με τη νομιμότητα της απασχόλησης των εργαζομένων υπηκόων τρίτων χωρών, και της νομοθεσίας για την προώθηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής. Στους  εργοδότες που παραβιάζουν την εργατική νομοθεσία επιβάλλονται  διοικητικές και ποινικές κυρώσεις.

Οι εργαζόμενοι μετανάστες μπορούν να απευθυνθούν και στον Συνήγορο του Πολίτη για κάθε παραβίαση των δικαιωμάτων τους. Ο Συνήγορος του Πολίτη έχει ορισθεί ως φορέας παρακολούθησης και προώθησης της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης στον τομέα της εργασίας. Ο Συνήγορος του Πολίτη, ο οποίος είναι ανεξάρτητη διοικητική αρχή, διενεργεί έρευνες κατόπιν καταγγελίας ή αυτεπάγγελτα και συντάσσει πορίσματα και εκθέσεις.